мингол галиев биография на татарском языке

Миңгол Галиев: «Моңы булмаган кешене җырларга өйрәтү – авыр эш, ләкин мөмкин»

Утын пүләнен дә җырларга өйрәтә диләр, Татарстанның атказанган һәм халык артисты, профессор Миңгол абый Галиев турында.

Үзе исә: «50 ел музыка өлкәсендә эшләү тәҗрибәмнән чыгып, шуны ачыкладым, моңы булмаганнарны да җырларга өйрәтеп була икән,- ди. Моңа бары тик вакыт һәм иң мөһиме теләк кирәк».

Сәламәтлек өчен көненә 20 минут җырлау кирәк

Мәктәп сәхнәсендә әз-мәз җырлап йөргән чагымны исемә төшереп, мин дә Миңгол абыйдан җыр дәресе алып карарга булдым. Болай, үзем өчен генә. Миңгол абый үзе дә: «Мин беркайчан да укучыларымны сез җырчы булачаксыз, зур сәхнәгә күтәреләчәксез дип укытмыйм, кая гына эшләсәгез дә, кем булсагыз да, җыр сезгә ярдәм итәчәк, кирәк булачак, дим. Аннары табиблар да кеше сәламәтлеге өчен көненә 20 минут җырларга кирәк, дип киңәш итә,» ди.

Галиевларның олы як бүлмәләре Миңгол абыйның эш бүлмәсе дисәң дә була. Зур гына пианино тора анда, берничә урындык. Шәкертләр биредә шөгыльләнә икән. Бүлмә төрле картиналар, чәчәкләр, дисклар, китаплар белән тулган. Миңгол абыйның үзенчәлекле бер гадәте бар, килгән шәкертләрен, шул исәптән мине дә ул камерага төшерде, сөйләшкәннәребезне диктофонга да яздырып барды. Дәресебезне башлаганчы Татарстанның халык артисты белән җыр сәнгате турында сөйләшәбез.

Әңгәмәдәшем белән аның балачагына кайтабыз, хатирәләр, истәлекләр. Сугыш еллары башланган көннәрдә, 1941 елның августында урак өсте вакытында җиде айлык булып туа ул. Әтиләре сугыштан кайтмый, яу кырында ятып кала. Әниләре биш баланы авырлык белән үстерә. Миңгол абый ябык кына гәүдәле була, еш чирли. Шулай да гаиләсенә ярдәм итәргә тырыша, мәктәптә укыган чакта ук йөкче булып эшкә урнаша, кичләрен атлар көтәргә йөри.

— Кышын бакчага чыгып, буранга каршы басып җырлый торган идем. 3нче сыйныфта укыган чагымда ата-аналар җыелышында мәхәббәт җыры башкарып күпләрне гаҗәпләндергән булганмын. Студент чагымда каты гына авырып киттем, бер ай тирәсе хастаханәдә дәваландым. Миңа куелган диагноз белән җырларга ярамый иде. Шул чактан үз сәламәтлегемә карата аеруча игътибарлы була башладым. Күбрәк хәрәкәт итәргә тырыштым, йөгердем. Бик талантлы табиб Мәрвәр Уразаева мине кабат тикшергәннән соң, «Син җырлаганга күрә, яшисең»,- диде. Һәркем җырларга тиеш, үзе өчен, нәсел дәвамчылары өчен. Җыр аша балаларда якты матур хисләр тәрбияләнә, матурлык камилләшә.

Тавышны ничек көйлиләр?

Миңгол абый мине җырлатып карый. Тавышымны көйләргә алына.

— Җырлый белгән кеше белән һәркем дә эшләргә тели, ә менә моңы булмаган кешене җырларга өйрәтеп кара син! Бу авыр эш, ләкин мөмкин. Җырлый белмәгән кеше юк. Кеше ничек сөйләшә, шулай җырларга тиеш. Шуңа да гаиләдәге сөйләм балага нык тәэсир итә. Әти-әнисе ягымлы аралаша икән, бу балада да чагыла. Кычкырганны да сизеп була. Телне болай куй, корсак белән сула дип өйрәтергә җыенмыйм, минем үз методикам. Мин табигыйлек яклы. Сабый тугач ничек ди, яле кабатла, әйе, «ңә-ңә». Әйдә хәзер кабатлыйбыз, «ңя, ңи, ай-ай-ай, әй-әй әй».

Бу авазларны кабатлау миңа бик кызык тоела, түзә алмый, көлә башлыйм. Миңгол абый исә: «Син генә түгел, бөтен шәкертләр дә шулай көлә башта. Беренче биш дәрес бик кыйммәтле, кабатлагыз,»- дип фотографыбыз Илдарны да «җырлата». Өчәүләп «ңә»ләргә тотынабыз.

— Тик тамашачыга бүген андый чын татар сәнгате кирәкме соң, Миңгол абый, халык күбрәге шау-шулы, уен көлкегә корылган, җиңел концертларны үз итә бит.

Татар җыр сәнгате мәктәбе кирәк

Миңгол абыйны балалар бик ярата. Шуңа да ул бүген берничә балалар иҗат үзәгендә дәресләр бирә, Казанның «Фантазия» хатын-кызлар джаз ансабле белән шөгыльләнә. Миңгол Галиевның студентлары Россия буйлап таралган. Алар арасында танылган җырчылар, гади завод хезмәткәрләре дә бар.

Мине исә башка көнне дә килергә чакырды. Методикасының курсы 20 дәрескә исәпләнгән икән. Үзем белән балаларымны да алып килергә киңәш итте. «Ходай кешегә аз гына булса да җырлау сәләте биргән икән, аны үстерергә, талантны камилләштерергә кирәк, җыр аша матурлык тәрбияләп була»,- ди Миңгол Галиев.

Язманы тапшырыр алдыннан гына, Миңгол абый бер хәбәр җиткерде. Аның Татар сәнгате мәктәбе булдыру турындагы хыяллары тормышка аша башлаган ләбаса, ничек кенә булмасын, беренче адымнар инде ясалган. Казан финанс, икътисад һәм информатика институты каршында Миңгол Галиевның мәктәбе булдырылган. Теләгән кешеләр Татарстан халык артисты Миңгол Галивның дәресләрендә шөгыльләнә, җырларга өйрәнә ала. Мәктәптә җырларга гына түгел, үзеңдә ышаныч тупларга, иҗади фикер йөртергә, төрле бәйгеләргә әзерлек булдырырга мөмкин. Шулай ук тотлыга торган, сөйләмендә кимчелекләр булган кешеләр өчен дәресләр файдалы булачак. Укыту программасы 4 айга исәпләнгән, түләүле, уку азагында шәкертләргә сертификат та бирелә.

Аеруча моңлы җырлаучыларны Миңгол Галиев республика, Россия, халыкара бәйгеләргә тәкъдим итәчәк. Мәктәпкә укучылар кастинг аша сайлап алына. Кастинг 29-30 гыйнварда үтәчәк. Кызыксындырган сораулар белән Казан Финанс, икътисад һәм информатика институтына мөрәҗәгать итәргә була.

Илдар Мөхәммәтҗанов фотолары

Иң мөһим һәм кызыклы язмаларны Татмедиа Telegram-каналында укыгыз

Источник

Галеев Мингол Вагизович

Галеев Мингол Вагизович татарский певец (тенор), Заслуженный артист Татарской АССР, Народный артист Республики Татарстан,педагог,доцент кафедры музыкального факультета родился 27 августа 1941 года в деревне Старый Кумазан Мамадышского района Татарской АССР.
С 1969-74 годы — руководитель татарского хорового коллектива при Дворце культуры имени «10-летия Татарской АССР».
1970 год – окончил вокальный факультет Казанской консерватории по классу М.Ф.Кольцова.
1978-2001 годы — педагог музыкального факультета Казанского педагогического института.
1998-2001 годы — заведующий кафедры вокальной подготовки института.
1979-87 годы — директор Татарского отделения музфонда СССР.
1981-Заслуженный артист Татарской АССР
1992- Народный артист Республики Татарстан

Награды и достижения:

«Заслуженный артист Республики Татарстан» (1981г.),
«Народный артист Республики Татарстан» (1992г.),
«Ударник строительства КамАЗа»(1978г.),
«Ветеран труда»(1999г.).
«Почетный работник высшего профессионального образования Российской Федерации» (2009г.).
«Отличник культурного шефства над селом» Министерства культуры СССР и ЦК профсоюза работников культуры (1982г.). «Почетный знак ДОСААФ СССР» (1981г.),
медаль «В память 1000 – летия Казани» (2005г.)
Почетные грамоты и дипломы РТ.

Источник

Миңгол Галиев: “Моң бетмәсә, ил яшәр!”

Кайчан барып керсәм дә аларда өй тулы кеше. Үзе пианино янына утырган, янында шәкертләре. Көн дими, төн дими эшли ул. Айдар Галимов та, Рәсим Низамов та анда. Ул да булмый Фердинанд Сәлахов шалтырата.

Әлбәттә, Миңгол абый соңгы өч елда үткәрелгән фестивальләребезнең жюри әгъзасы да, киңәшчесе дә һәм фестиваль соңында чыга торган китапларыбызның редколлегия әгъзасы да иде. Алданрак килеп, узган ел чыгыш ясаган талантлы балаларны туплап мастер-класслар үткәрү дә Миңгол абыйның үзе теләп, ихлас борчылып кылган изге гамәлләренең берсе булды.

Рафаэль Якупов, Гөлсирин Абдуллина һәм тагын бик күпләр шушы фестивальдә тәүге чирканчык алып, призлы урыннар яулаган, бүген зур сәхнәдә алгы сафта баручы яшьләребез. Миңгол абый шәхсән үзе Алабугага барып махсус шөгыльләнгән укучылар алар.

Ә безнең гаиләләребез белән танышуыбызга быел 35 ел була. Хәер, Миңгол абыйларның дуслары бер Чистайда гына мени? Кайчан барып керсәм дә аларда өй тулы кеше. Үзе пианино янына утырган, янында шәкертләре. Көн дими, төн дими эшли ул. Айдар Галимов та, Рәсим Низамов та анда. Ул да булмый Фердинанд Сәлахов шалтырата. Шәкертләре күбәү. Җиде яшьтән алып! Миңгол Галиев янына Казан дәүләт педагогия университетының музыка факультетында укучылар белән беррәттән, башка югары уку йортлары студентлары да, мәктәп укучылары да килә. Аларның һәрберсе белән аерым эшли, һәрьяклап талантларын ачарга омтыла ул.

Остаз белән шәкерт арасындагы бер-берсен аңлап, хөрмәт итешеп эшләгән эшнең алдагы уңышлары, нәтиҗәсе дә инде ул. Азмы алар! Бөтенроссия күләмендә, халыкара үткәрелгән бәйгеләрдә дипломант, лауреат исеменә лаек булган Илнур Саттаров, Айрат Акимов. Татарстанның атказанган артисты Закир Шаһбан, Татарстанның халык артисты исеменә лаек булган Фердинанд Салахов, Рөстәм Закиров, Рәсим Низамов, Георгий Ибушев, Татарстанның һәм Башкортстанның халык артисты Айдар Галимов тагын бик күпләр. Җаны-тәне белән эшен дә, шәкертләрен дә яратып эшләгән чын укытучы ул Миңгол Вагиз улы Галиев.

Сәләтле балаларны ил буйлап эзләп йөрүче дә ул Миңгол абый. Мәктәпләрдә, югары уку йортларында, авылларда таба ул аларны. Аннан Казанга китерү чарасын керешә, укырга кертергә, тулай торагына урнаштырырга булыша. Йокламый, ашамый, әмма җаны-тәне белән куанып хезмәт итә. Һәр талантны үзе генә белгән “станокта чарлап” зур сәхнәгә озата. Һәр чакырган җиргә, язмамның башындагы фестивальдә дә, башкасында да бушка җырлап йөри. Вакыты да, мөмкинлеге дә чикле булуына, төнге уникеләрдә генә кайтып ятуына карамастан шәкертләрен ияртеп төрле чараларда, ындыр табакларында, фермаларда, терлекче апаларыбыз янында чыгышлар ясый.

Укытучы да, җырчы да! Миңгол Галиев – иң бай репертуарга ия булган татар җырчысы ул. 800ләп бәет-мөнәҗәт, борынгы, хәзерге җырлары бар Миңгол аганың. Аның 200ләбе Салих Сәйдәшев, Мансур Мозаффаров, Александр Ключарев, Нәҗип Җиһанов, Рөстәм Яхин, Җәүдәт Фәйзи, Фәрит Яруллин иҗат иткән. Республикабызның алтын фондына кергән җырлар. “Татар җырлары антологиясе” дип аталган концертлар циклы белән халык алдында күп тапкырлар ясаган чыгышлары халкыбызның җыр культурасы үсешенә саллы өлеш булып кына калмады, ә шушы моңны халык күңеленә саплам-саплам итеп салу булды.

Дөньяда илләр күп, җирләр күп. Миңгол Вагыйз улының да йөргән җирләре күп. Ул болай гына йөрми, күңел киштәсендәге әбисе тарафыннан салынган газиз моңны, милли хәзинәбезнең кабатланмас җәүһәрләрен төрле илләрдә яшәгән, тамырында татар каны аккан кан кардәшләребез күңеленә тәфсилләп җиткерүе белән дә тирән хөрмәткә ия мөхтәрәм зат әле ул.

Республикабызның гына түгел, илебезнең төрле почмакларында Чехия, Болгария, Румыния, Төркия, Япониядә зур күләмле әсәрләр башкарып, безнең милли музыкабызга кызыксыну һәм тирән хөрмәт уятучы, халкыбызның талантлы улы Миңгол Галиевкә Голландиянең күренекле композиторы Кейс Виринга: “Дөньякүләм тавышлы җырчы”, – дип олы бәя биргән һәм бу хакта матбугатта да язып чыккан.

Минзифа Әхмәтшина,
Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре, язучы.
Әлмәт.

Иң мөһим һәм кызыклы язмаларны Татмедиа Telegram-каналында укыгыз

Источник

Мингол Галиевнең тормыш линиясе

Әле үсеп беткәч тә, авыл апалары: «И, шушы бала да кеше булды», – дип аркадан сөяләр иде.

Мингол Галиев 1941 елның 27 ав­густында Мамадыш районы Иске Комаза авылында туган. Татарстан­ның халык артисты, мөгаллим.

Казан дәүләт консерваториясе­нең вокал факультетын тәмамлый. Казан дәүләт педагогика универ­ситетының музыка факультетында күп еллар педагогик эшчәнлек алып бара. Илледән артык фәнни хезмәт бастырып чыгара. Укучылары – рес­публика, бөтенроссия, халыкара дәрәҗәдә лауреатлар һәм дипло­мантлар иясе. Аның шәкертләре арасында танылган җырчылар күп.

Гаиләдә бишенче бала булып туганмын. Ирлә­рен сугышка озаткан хатын-кызлар басуда иген җыйган. Шулар арасында әни дә булган. Әллә кайгыдан, әллә авыр эштән, мин җитлекмичә – җиде айдан дөньяга килгәнмен. Кечкенә гәүдәле, бик чандыр идем. Әле үсеп беткәч тә, авыл апала­ры: «И, шушы бала да кеше булды», – дип аркадан сөяләр иде.

Без класста 21 бала укыдык. Шуларның унту­гызының әтисе юк иде. Без әтиләрне күрмәдек, тик без ятимлекне дә сизмәдек. Ни өчен дигәндә, бөтен гаиләдә дә ятимлек бит. Аннан, әниләребез ир урынына да, хатын урынына да җигелеп эшләде.

Әтиле булу белән бәйле гаҗәп бер вакыйга истә калган. Тәнәфестә малайлар сөйләшә: «Гыйль­мулланы әтисе кыйнаган икән». Шунда бер бала әйтеп куймасынмы: «Ярый әле безнең әтиләр юк, име…» Шушы вакыйгаларны кат‑кат уйлап утырам. Тормышны сугыш ни дәрәҗәдә үзгәртте, ятим итте…

Сугышка кадәр безнең якта күп ирләр шахтага барып эшләгән. 1940 ел башында әти дә, гаиләсен туендырырга теләп, шахтачылар әртиленә кушыла. Авылга да кайтып килә. Минем туганны белгәч, әнигә посылка сала. Ә аннан аны сугышка алалар. Соңрак үлгән хәбәре килә. Шулай итеп әти мине, мин әтине бер тапкыр да күрү бәхетенә ирешми калабыз.

Биш баланың өчесе генә үскән. Ике апам, үсмер яшькә җиткәнче, дөнья куйган. Ул вакытта бит кы­замык, тиф кебек чирләр күп иде. Медицина көчле түгел. Картайган көндә дә мәрхүм булган ике кызын әни гел искә ала иде.

Авылдагы иң чандыр, иң бетерешкән балалар­ның берсе идем. Тик минем рухым көчле булды. Кеше арасына керәсем, әнинең йөзендә горурлык хисләрен күрәсем килде. Җидене тәмамлагач ни­чек тә укуны дәвам итәргә теләдем. Урау юллар белән булса да, Мамадышка барып ун классны тәмамладым.

Балаларны кич белән клубка чыгармауны аң­лый алмыйм. (Авыл клублары турында сүз бара). Ул бит бозык урын түгел. Клуб тәрбия чыганагы булырга тиеш. Һәрхәлдә, безнең авылда шулай иде. Мәктәп һәм клуб янәшә атларга, бергә эшләргә тиеш. Әле бүген дә шулай эшләүче авыллар бар, шуңа бик сөенәм.

Моң миңа әниебез Миңсылудан күчкән дип уй­лыйм. 1909 елгы иде ул. Татар теленең өч гра­фикасында укырга-язарга өйрәнгән, белемле, тирән ханым иде. Яттан бик күп шигырьләр белде, мөнәҗәтләр көйләде. Аның моңлы тавышы бүген дә колагымда яңгырап тора.

Сугыштан соңгы елларда хатын-кызлар арасын­да кич утыру гадәте бар иде. Бер төркем авыл апа­ларының безнең өйгә җыелып, мөнәҗәтләр, көйләп, моңланып утырганнарын хәтерлим. Мин аларны мич башыннан йотлыгып тыңлый идем.

Өченче сыйныфта укыганда ата-аналар җыелы­шында җырлатканнарын хәтерлим. Ни өчендер мәхәббәт җыры башкарганмын. Ул чакта күпләр моны аңламады. Янәсе, орчык буе малайга каян килгән мәхәббәт җырлары. Ул чорда бу темага керергә ярамый иде. Ә мин моңа икенче төрле карыйм: халыкның мәхәббәт җырлары иң изге хисләрне чагылдырган. Табигый рәвештә саф кү­ңелдән кайнап чыккан тойгылар бит алар.

Әни берсендә ничектер: «Кеше балаларыннан була, безнекеләрдән юк инде», – дип әйтеп куйды. Үземне эзләгән, кайсы юлны сайларга дип йөргән вакытлар иде бу. Тиз генә документларны җый­дым да, Казанга – консерваториягә чыгып киттем. Тик бу турыда берәүгә дә, хәтта йөргән кызыма да әйтмәдем. Ни өчен дигәндә, ул вакытта артист­ларга караш бөтенләй башка иде. «Ә, артист булып йөргән итә», – дияләр иде. Әлбәттә, Усман Әлмиев, Рәшит Ваһапов кебек җырчыларга хөрмәт, соклану зур иде. Ләкин бит алар санаулы гына.

Консерваториядә документлар тапшырганда миңа 18 тулмаган иде. Баксаң, 18 яшькәчә кешенең тавышы әле утырып бетмәгән була. Шулай ук 24 яшьтән соң да уку йортына алмыйлар, инде карт санала. Алланың рәхмәте, авылдан килгән бала дип кызганып булса кирәк, документларымны кабул иттеләр. Бу минем тормыштагы иң якты вакыйгаларымның берсе.

Миңа кайберәүләр: «Син утын пүләнен дә җырларга өйрәтәсең», – диләр. Бер карасаң, бу чыннан да шулай. Җырлый белгән кеше белән һәркем дә эшләргә тели, ә менә моңы булмаган кешене җырларга өйрәтеп кара син! Бу авыр эш, ләкин мөмкин. Җырлый белмәгән кеше юк. Кеше ничек сөйләшә, шулай җырларга тиеш. Шуңа да гаиләдәге сөйләм балага нык тәэсир итә. Әти‑әнисе ягымлы аралаша икән, бу балада да ча­гыла. Кычкырганны да сизеп була. Телне болай куй, корсак белән сула дип өйрәтергә җыенмыйм, минем үз методикам. Мин табигыйлек яклы. Сабый тугач, «ңә-ңә» дип аваз саламы. Мин дә укучыларымны шул авазны җырларга өйрәтүдән башлыйм.

Әлбәттә, бөтен кеше җырчы була алмый. Бе­ренче чиратта моңа зур тырышлык, теләк кирәк. Һәм, әлбәттә, табигатьтән бирелгән талант. Менә шулар барысы да кушылгач кына, халык күңеленә кереп була.

Җырчы Хәнәфи Шәйдуллин исән чагында, янына хәлен белергә баргач: «Миңгол, үлемнән курыкмыйм, тик менә белгәннәрем үзем белән китә, тапшырып кала алмадым, шунысы аяныч», – дигән иде. Минем дә татар сәнгате турындагы белемнәремне, үз методикамны шәкертләремә өйрәтеп калдырасым килә. Шөкер, андый укучыла­рым да бар. Ләкин үсеп килүче буын, мәктәп бала­лары турында да онытырга ярамый. Шуңа да быел Совет районының 180 нче гимназиясендә Халыкара музыка сәнгате үзәге эшләп ятабыз. Мәктәп җитәк­челеге бик яхшы урын бирде. Сәхнәсе, аерым классы булган үзәк булачак ул. Яңа елга кадәр анда балалар шөгыльләнә дә башлар дип өметләнәм.

Ун еллар элек намаз укый башладым. Җай туры килмәсә, намазымны җыеп укыйм. Дин турында күп уйланам. Инкыйлабтан соң коммунистларның иң зур ялгышы – динне читкә этәрү булган. Ә бит партиядә идеология, пропаганда дигән система бар иде. Бер карасаң, коммунизмны төзү кодексы да нәкъ Коръәннән алынган бит.

Кайбер мөселман кардәшләрем минем намаз да укып, җырлап та йөрүне бик аңлап бетер­ми. Янәсе, болар бер-берсенә каршы килә. Бу бик фәлсәфи мәсьәлә. Мәчеткә йөргән кеше генә изге була дип карамыйм. Сафлыкка, чисталыкка өндәүче динебезне бик хөрмәт итәм. Тик җыр сәнгатендә дә бер начарлык та күрмим. Моң аша да кеше кү­ңеленә кереп, халыкны тәрбияли алуыма чын кү­ңелдән ышанам.

«Мин иманлы кеше, Аллаһны таныйм», – дип күп тапкырлар башкалар алдында кабат­лап йөрүчеләргә бераз шикләнеп карыйм. Әгәр дә берәү гөнаһлар кылмаса, башкалар белән яхшы мөнәсәбәттә булса, әти-әнисенә, гаиләсенә ихти­рам күрсәтсә, мохтаҗларга ярдәм итәргә тырыш­са, бу дингә, Коръәнгә каршы түгеллекне аңлата. Әгәр бүгенге көндә кайберәүләр сәхнәгә төрле кыяфәттә чыга икән, бу инде җәмгыятьнең йөзен күрсәтә. Җыр ул бүген коммерциягә әйләнде. Сәхнәдә бер төрле ул адәм баласы, ә тормышта икенче. Шулай да мин сәхнәгә ярымшәрә киенеп чыгучы артистларны хупламыйм.

Источник

Якташыбыз, күренекле җырчы Мингол Галиев истәлекләре

Әле үсеп беткәч тә, авыл апалары: «И, шушы бала да кеше булды», – дип аркадан сөяләр иде.

Мингол Галиев 1941 елның 27 ав­густында Мамадыш районы Иске Комаза авылында туган. Татарстан­ның халык артисты, мөгаллим.

Казан дәүләт консерваториясе­нең вокал факультетын тәмамлый. Казан дәүләт педагогика универ­ситетының музыка факультетында күп еллар педагогик эшчәнлек алып бара. Илледән артык фәнни хезмәт бастырып чыгара. Укучылары – рес­публика, бөтенроссия, халыкара дәрәҗәдә лауреатлар һәм дипло­мантлар иясе. Аның шәкертләре арасында танылган җырчылар күп.

Гаиләдә бишенче бала булып туганмын. Ирлә­рен сугышка озаткан хатын-кызлар басуда иген җыйган. Шулар арасында әни дә булган. Әллә кайгыдан, әллә авыр эштән, мин җитлекмичә – җиде айдан дөньяга килгәнмен. Кечкенә гәүдәле, бик чандыр идем. Әле үсеп беткәч тә, авыл апала­ры: «И, шушы бала да кеше булды», – дип аркадан сөяләр иде.

Без класста 21 бала укыдык. Шуларның унту­гызының әтисе юк иде. Без әтиләрне күрмәдек, тик без ятимлекне дә сизмәдек. Ни өчен дигәндә, бөтен гаиләдә дә ятимлек бит. Аннан, әниләребез ир урынына да, хатын урынына да җигелеп эшләде.

Әтиле булу белән бәйле гаҗәп бер вакыйга истә калган. Тәнәфестә малайлар сөйләшә: «Гыйль­мулланы әтисе кыйнаган икән». Шунда бер бала әйтеп куймасынмы: «Ярый әле безнең әтиләр юк, име…» Шушы вакыйгаларны кат‑кат уйлап утырам. Тормышны сугыш ни дәрәҗәдә үзгәртте, ятим итте…

Сугышка кадәр безнең якта күп ирләр шахтага барып эшләгән. 1940 ел башында әти дә, гаиләсен туендырырга теләп, шахтачылар әртиленә кушыла. Авылга да кайтып килә. Минем туганны белгәч, әнигә посылка сала. Ә аннан аны сугышка алалар. Соңрак үлгән хәбәре килә. Шулай итеп әти мине, мин әтине бер тапкыр да күрү бәхетенә ирешми калабыз.

Биш баланың өчесе генә үскән. Ике апам, үсмер яшькә җиткәнче, дөнья куйган. Ул вакытта бит кы­замык, тиф кебек чирләр күп иде. Медицина көчле түгел. Картайган көндә дә мәрхүм булган ике кызын әни гел искә ала иде.

Авылдагы иң чандыр, иң бетерешкән балалар­ның берсе идем. Тик минем рухым көчле булды. Кеше арасына керәсем, әнинең йөзендә горурлык хисләрен күрәсем килде. Җидене тәмамлагач ни­чек тә укуны дәвам итәргә теләдем. Урау юллар белән булса да, Мамадышка барып ун классны тәмамладым.

Балаларны кич белән клубка чыгармауны аң­лый алмыйм. (Авыл клублары турында сүз бара). Ул бит бозык урын түгел. Клуб тәрбия чыганагы булырга тиеш. Һәрхәлдә, безнең авылда шулай иде. Мәктәп һәм клуб янәшә атларга, бергә эшләргә тиеш. Әле бүген дә шулай эшләүче авыллар бар, шуңа бик сөенәм.

Моң миңа әниебез Миңсылудан күчкән дип уй­лыйм. 1909 елгы иде ул. Татар теленең өч гра­фикасында укырга-язарга өйрәнгән, белемле, тирән ханым иде. Яттан бик күп шигырьләр белде, мөнәҗәтләр көйләде. Аның моңлы тавышы бүген дә колагымда яңгырап тора.

Сугыштан соңгы елларда хатын-кызлар арасын­да кич утыру гадәте бар иде. Бер төркем авыл апа­ларының безнең өйгә җыелып, мөнәҗәтләр, көйләп, моңланып утырганнарын хәтерлим. Мин аларны мич башыннан йотлыгып тыңлый идем.

Өченче сыйныфта укыганда ата-аналар җыелы­шында җырлатканнарын хәтерлим. Ни өчендер мәхәббәт җыры башкарганмын. Ул чакта күпләр моны аңламады. Янәсе, орчык буе малайга каян килгән мәхәббәт җырлары. Ул чорда бу темага керергә ярамый иде. Ә мин моңа икенче төрле карыйм: халыкның мәхәббәт җырлары иң изге хисләрне чагылдырган. Табигый рәвештә саф кү­ңелдән кайнап чыккан тойгылар бит алар.

Әни берсендә ничектер: «Кеше балаларыннан була, безнекеләрдән юк инде», – дип әйтеп куйды. Үземне эзләгән, кайсы юлны сайларга дип йөргән вакытлар иде бу. Тиз генә документларны җый­дым да, Казанга – консерваториягә чыгып киттем. Тик бу турыда берәүгә дә, хәтта йөргән кызыма да әйтмәдем. Ни өчен дигәндә, ул вакытта артист­ларга караш бөтенләй башка иде. «Ә, артист булып йөргән итә», – дияләр иде. Әлбәттә, Усман Әлмиев, Рәшит Ваһапов кебек җырчыларга хөрмәт, соклану зур иде. Ләкин бит алар санаулы гына.

Консерваториядә документлар тапшырганда миңа 18 тулмаган иде. Баксаң, 18 яшькәчә кешенең тавышы әле утырып бетмәгән була. Шулай ук 24 яшьтән соң да уку йортына алмыйлар, инде карт санала. Алланың рәхмәте, авылдан килгән бала дип кызганып булса кирәк, документларымны кабул иттеләр. Бу минем тормыштагы иң якты вакыйгаларымның берсе.

Миңа кайберәүләр: «Син утын пүләнен дә җырларга өйрәтәсең», – диләр. Бер карасаң, бу чыннан да шулай. Җырлый белгән кеше белән һәркем дә эшләргә тели, ә менә моңы булмаган кешене җырларга өйрәтеп кара син! Бу авыр эш, ләкин мөмкин. Җырлый белмәгән кеше юк. Кеше ничек сөйләшә, шулай җырларга тиеш. Шуңа да гаиләдәге сөйләм балага нык тәэсир итә. Әти‑әнисе ягымлы аралаша икән, бу балада да ча­гыла. Кычкырганны да сизеп була. Телне болай куй, корсак белән сула дип өйрәтергә җыенмыйм, минем үз методикам. Мин табигыйлек яклы. Сабый тугач, «ңә-ңә» дип аваз саламы. Мин дә укучыларымны шул авазны җырларга өйрәтүдән башлыйм.

Әлбәттә, бөтен кеше җырчы була алмый. Бе­ренче чиратта моңа зур тырышлык, теләк кирәк. Һәм, әлбәттә, табигатьтән бирелгән талант. Менә шулар барысы да кушылгач кына, халык күңеленә кереп була.

Җырчы Хәнәфи Шәйдуллин исән чагында, янына хәлен белергә баргач: «Миңгол, үлемнән курыкмыйм, тик менә белгәннәрем үзем белән китә, тапшырып кала алмадым, шунысы аяныч», – дигән иде. Минем дә татар сәнгате турындагы белемнәремне, үз методикамны шәкертләремә өйрәтеп калдырасым килә. Шөкер, андый укучыла­рым да бар. Ләкин үсеп килүче буын, мәктәп бала­лары турында да онытырга ярамый. Шуңа да быел Совет районының 180 нче гимназиясендә Халыкара музыка сәнгате үзәге эшләп ятабыз. Мәктәп җитәк­челеге бик яхшы урын бирде. Сәхнәсе, аерым классы булган үзәк булачак ул. Яңа елга кадәр анда балалар шөгыльләнә дә башлар дип өметләнәм.

Ун еллар элек намаз укый башладым. Җай туры килмәсә, намазымны җыеп укыйм. Дин турында күп уйланам. Инкыйлабтан соң коммунистларның иң зур ялгышы – динне читкә этәрү булган. Ә бит партиядә идеология, пропаганда дигән система бар иде. Бер карасаң, коммунизмны төзү кодексы да нәкъ Коръәннән алынган бит.

Кайбер мөселман кардәшләрем минем намаз да укып, җырлап та йөрүне бик аңлап бетер­ми. Янәсе, болар бер-берсенә каршы килә. Бу бик фәлсәфи мәсьәлә. Мәчеткә йөргән кеше генә изге була дип карамыйм. Сафлыкка, чисталыкка өндәүче динебезне бик хөрмәт итәм. Тик җыр сәнгатендә дә бер начарлык та күрмим. Моң аша да кеше кү­ңеленә кереп, халыкны тәрбияли алуыма чын кү­ңелдән ышанам.

«Мин иманлы кеше, Аллаһны таныйм», – дип күп тапкырлар башкалар алдында кабат­лап йөрүчеләргә бераз шикләнеп карыйм. Әгәр дә берәү гөнаһлар кылмаса, башкалар белән яхшы мөнәсәбәттә булса, әти-әнисенә, гаиләсенә ихти­рам күрсәтсә, мохтаҗларга ярдәм итәргә тырыш­са, бу дингә, Коръәнгә каршы түгеллекне аңлата. Әгәр бүгенге көндә кайберәүләр сәхнәгә төрле кыяфәттә чыга икән, бу инде җәмгыятьнең йөзен күрсәтә. Җыр ул бүген коммерциягә әйләнде. Сәхнәдә бер төрле ул адәм баласы, ә тормышта икенче. Шулай да мин сәхнәгә ярымшәрә киенеп чыгучы артистларны хупламыйм.

Источник